DE NIEUWE OMGEVINGSWET

Het doel van de Omgevingswet: Vereenvoudiging en Integratie

De Omgevingswet is een ambitieus project dat tot doel heeft de regelgeving rond de fysieke leefomgeving te vereenvoudigen en te integreren. Het bundelt diverse wetten, waaronder die over monumenten, met als doel het vergemakkelijken van projecten voor burgers en bedrijven en het bevorderen van duurzaamheid en innovatie. Of dit in de praktijk ook het geval zal zijn zal nog ervaren moeten worden.

Binnen deze wet zijn enkele sleutelaspecten relevant voor monumenteigenaren:

Omgevingsvisie en -plan: Gemeenten dienen nu een omgevingsvisie en -plan op te stellen, waarin zij hun langetermijnvisie voor de fysieke leefomgeving vastleggen. Hierin dient specifieke aandacht voor monumentaal erfgoed besteed te worden, en moeten gewenste ontwikkelingen aangegeven worden. De gemeente is hiermee het belangrijkste en eerste aanspreekpunt voor monumenteigenaren geworden wanneer vergunningen aangevraagd of werkzaamheden verricht gaan worden.

Omgevingsvergunning & verplicht advies: De omgevingsvergunning vervangt verschillende vergunningen, waaronder de monumentenvergunning en bouwvergunning. Het bevoegd gezag (de gemeente) kan nu één omgevingsvergunning verstrekken voor activiteiten die eerder onder verschillende vergunningen vielen. Bij elke voorgenomen vergunningplichtige activiteit moet apart worden beoordeeld wat de gevolgen zijn voor de monumentale waarden, en of de activiteit in overeenstemming is (te brengen) met het belang van de monumentenzorg. Het inwinnen van advies over het minimaliseren van aantasting van monumentale waardes bij geplande activiteiten is voor Rijksmonumenten verplicht, en is aan te vragen bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed of gedeputeerde staten, of wanneer deze niet adviseren de gemeentelijke adviescommissie. Daarnaast moet bij aanvraag van een omgevingsvergunning aangegeven worden of de indiener aan participatie heeft gedaan, al is het organiseren van participatie zelf niet verplicht behalve als de gemeente dit specifiek als vereiste aangegeven heeft.

Participatie: Participatie bij de omgevingsvergunning is cruciaal volgens de Omgevingswet, ook voor activiteiten aan of bij monumenten. Het moedigt initiatiefnemers aan om vroegtijdig de omgeving te betrekken, wat draagvlak vergroot en latere bezwaren kan voorkomen. Hoewel participatie vrijwillig is en het ontbreken ervan niet tot vergunningsweigering leidt moeten indieners aangeven of zij aan participatie gedaan hebben, en kan het bevoegd gezag beoordelen of de uitgevoerde participatie proportioneel is aan de activiteit. Gemeenteraden kunnen specifieke verplichte participatiegebieden aanwijzen. Bezwaren tijdens participatie worden door de gemeente beoordeeld op redelijkheid, al zijn hier geen strikte criteria voor. Bezwaar uit de omgeving resulteert niet in een veto tegen vergunningverlening, maar kan leiden tot geschillenoplossing en verplichte aanpassing van de aanvraag. Dit kan mogelijk vertraging veroorzaken wanneer niet alle neuzen uit de omgeving in dezelfde richting staan. Bij onredelijke bezwaren kan het bevoegd gezag de vergunning alsnog verlenen, mits goed gemotiveerd is waarom de bezwaren onredelijk zijn. Als je plannen hebt met jouw monument is het daarom belangrijk om je omgeving hiervan vroegtijdig te informeren, naast de gemeente.

Cultuurhistorische waarden: De wet waarborgt het behoud van cultuurhistorische waarden in de fysieke leefomgeving, inclusief monumenten. Er moet rekening worden gehouden met de belangen van erfgoed en de identiteit van een gebied. Niet alleen het monument zelf is hierin beschermd, maar ook tot op zekere hoogte de omgeving waarin het zich bevindt. Veranderingen in de omgeving mogen de monumentale waarde of het aanzicht niet schaden. Deze waarde moet nu meegenomen worden in het omgevingsplan en ontwikkelingen, en de gemeente dient deze waarde te waarborgen. Een flat bouwen naast een monumentale molen zal dus niet worden toegestaan.

Digitale informatie: Er is een Digitaal Stelsel Omgevingswet opgezet waarin alle relevante informatie over de fysieke leefomgeving beschikbaar wordt gesteld, inclusief informatie over monumenten en hun status.

 

De Omgevingswet en Erfgoed

Met de Omgevingswet streeft de overheid naar eenvoudigere wetgeving op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling. Dit heeft directe gevolgen voor de erfgoedsector. De zorgvuldige omgang met cultureel erfgoed wordt vastgelegd in de nieuwe Omgevingswet waar hier eerder de Monumentenwet en de Erfgoedwet voor waren. Hierbij moet de bescherming van archeologische en gebouwde monumenten, stads- en dorpsgezichten, en cultuurlandschappen een centrale positie innemen. Deze gebouwen zijn namelijk kenmerkend voor onze leefomgeving, en moeten hierin behouden worden en ook in de toekomst een beeldbepalende rol uitvoeren.

Gemeenten moeten nu in hun omgevingsplan vastleggen hoe zij rekening houden met cultureel erfgoed. Hierin moeten zij beleid opstellen voor de omgang met en bescherming van cultureel erfgoed, zoals Rijksmonumenten, gemeentelijke of provinciale monumenten en beschermd stads- of dorpsgezicht, maar ook ons Werelderfgoed. De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) speelt ook een cruciale rol in het behoud van erfgoed op nationaal en internationaal niveau. Gemeenten moeten in hun omgevingsplan rekening houden met zowel het erfgoed zelf als de omgeving waarin het zich bevindt. Om meer structuur te geven aan het de NOVI en gemeentelijke omgevingsplannen voor erfgoed is de Erfgoed Deal opgezet. De Erfgoed Deal is een samenwerkingsverband tussen de rijksoverheid, gemeenten, provincies, waterschappen en maatschappelijke organisaties. Dit programma ondersteunt projecten die erfgoed behouden en gebruiken in combinatie met ontwikkelingen en grote ruimtelijke uitdagingen zoals klimaatadaptatie, energietransitie en duurzame economie.

 

De Erfgoed Deal

Het Programma Erfgoed Deal ondersteunt projecten waarin het behoud en gebruik van erfgoed samengaan met hedendaagse ruimtelijke opgaven. Door cofinanciering en samenwerking met partners wordt gewerkt aan een duurzame leefomgeving waarin ons historische vastgoed een herkenbaar kenmerk van het landschap blijft. De Erfgoed Deal moet initiatiefnemers ondersteunen in het opstellen en voordragen van concrete plannen voor aanpassingen aan ons erfgoed. Deze ondersteuning uit zich in advies en in financiering. Jaarlijks is er een intake voor nieuwe initiatieven, en wordt er een budget beschikbaar gesteld door de partners van de Erfgoed Deal. Voor de 2024 ronde is hier €20 miljoen voor begroot. Gemeenten matchen dit bedrag steeds, wat resulteert in een tot een totaal beschikbaar bedrag van €40 miljoen voor de ondersteuning van initiatieven.

- Aanvragen voor de Erfgoed Deal:

- Intakevragen invullen

- Adviesgesprekken voeren

- Voorselectie op basis van voorlopige indiening (deadline 14 juni 2024)

Definitieve indiening (deadline 30 augustus 2024)

 

Kortom

In het licht van de nieuwe Omgevingswet krijgen gemeenten een sleutelrol in het vormgeven van de leefomgeving. Ze worden verantwoordelijk voor het opstellen van integrale omgevingsplannen, die de huidige situatie verbinden met toekomstvisies. Dit proces omvat ook de uitgifte van omgevingsvergunningen, die diverse eerdere vergunningen integreren en vereenvoudigen. Voor eigenaren van monumenten verandert dit het landschap aanzienlijk; zij moeten nu voornamelijk bij hun gemeente aankloppen voor werkzaamheden of wijzigingen aan hun monument.

Belangrijk is ook de participatie clausule van de Omgevingswet, die vereist dat belanghebbenden vroegtijdig geïnformeerd worden over plannen die impact hebben op de omgeving. Dit is cruciaal om steun te verwerven en eventuele tegenstand te minimaliseren. Ondanks deze veranderingen blijven veel bestaande regels en zorgplichten voor monumenten gehandhaafd.

Bij Redres begrijpen we de complexiteit en de uitdagingen van deze nieuwe wetgeving. Ons doel is om monumenteigenaren te ondersteunen bij het navigeren door deze veranderingen. We bieden advies en begeleiding door experts bij het verkrijgen van de benodigde vergunningen, het informeren van belanghebbenden, en het optimaal benutten van beschikbare financieringsmogelijkheden en subsidies. Onze expertise in erfgoed, architectuur en design, gecombineerd met ons landelijke bereik en netwerk, stelt ons in staat om eigenaren van monumentaal vastgoed effectief te ondersteunen bij het behouden en ontwikkelen van hun bijzondere eigendommen binnen de kaders van de nieuwe Omgevingswet. Neem contact met ons op voor persoonlijk advies over een monument in ons aanbod, of lees [hier](link blog financiering) verder over de te nemen stappen bij werkzaamheden aan een monument, en [hier](link webpagina verduurzaming) over onze expertise in verduurzaming van monumenten.